قیمت واقعی دلار چقدر است؟

در اقتصاد آزاد مفاهیم مرتبط با ارزش همیشه نسبی هستن و همین موضوع هم جواب ما رو کلی طولانی میکنه. (منم دوست داشتم جواب همون شوهر عمه ای که گفته دلار واقتی 12000 هزار رو بدم و بحث رو تموم کنم.)

ارزش در اقتصاد چطور شناسایی می شود؟

ارزش در اقتصاد ازاد به طور پایه بر اساس موازنه عرضه و تقاضا مشخص می شود. این یعنی هیچ چیزی به طور مطلق ارزشی ندارد و فاصله عرضه و تقاضای هرچیزی با توجه به برخی اصول ساده، ارزش واقعی آن در بازار را ایجاد می کند. پس در شکل ایده آل اگر من ساعتی داشته باشم که هیچ کس در جهان آن را نخواهد ساعت من مطلقا بی ارزش است. البته محاسبه بالاترین ارزش ساعت من کمی پیچیده است.

ارزش ارز چطور مشخص می شود؟

ساختارهای اقتصادی بسیار پیچیده هستند و من در اینجا نسخه بسیار ساده شده را توضیح می دهم پس جزئیات بسیار زیاد دیگری هم در این بین وجود دارد، اما در یک اقتصاد مدرن میتوان گفت ارزش یک ارز بر اساس دو المان میزان پول چاپ شده و میزان تولید ناخالص داخلی مشخص می شود. البته این در صورتی که تمام تولید ناخالص داخلی یک کشور قابل معامله باشد (مثلا کشور تحریم نباشد). بیایید دو کشور بسیار کوچک را فرض کنیم و ارزش ارز بین ان دو را بررسی کنیم:

کشور شماره یک ارزی به نام “ریال” دارد. در این کشور کل دارایی یک گوسفند است. این کشور 100 ریال پول چاپ کرده است. کشور دوم ارزی به نامه “دلار” دارد. کل دارایی کشور دوم چهار گوسفند است. این کشور 100 دلار پول چاپ کرده. حال اگر بخواهیم “ریال” را با “دلار” عوض کنیم چطور ارزش ان را حساب می کنیم. طبیعتا در این مثال ساده ارزش دلار 4 برابر ریال است (چون دارایی کشور دوم نسبت به پول چاپ شده اش چهار برابر اولی است) پس هر 4 ریال می شود یک دلار.

این شکل بسیار ساده نشان دهنده نحوه ایجاد توازن در ساختار ارزها بود. پس هر قدر پول بیشتری چاپ شود ارزش ارز کمتر می شود و از طرف دیگر هر قدر اقتصاد یک کشور بزرگتر باشد ارزش پولش بیشتر می شود.

چرا دلار و ریال این مسخره بازی را دارند؟

این موضوع به مفهومی به نام تعادل اقتصادی برمیگردد، ارزش واقعی دو ارز زمانی معنی پیدا می کند که تعادل اقتصادی بین آن ها وجود داشته باشد. تعادل اقتصادی به معنای یک نظام ساختار یافته از تجارت بین کشورهاست که تعادل را بین کالا و ارز به وجود می آورد. متاسفانه چنین نظامی بین ایران و بیشتر کشورهای جهان وجود ندارد پس در کشور ما دلار ارزش واقعی مشخصی ندارد و ارزش آن میتواند به سرعت افزایش پیدا کند.

با فرض مثال گفته شده بالا اگر کسی در خیابان داد بزند که من یک دلار شما را با 8 ریال عوض می کنم، شما چه فکری می کنید:

“خب اگر من بابت یک دلار 8 ریال دریافت کنم با فرض اینکه گوسفند در کشور همسایه 4 ریال است (با فرض 0 بودن تعرفه صادرات) من گوسفند را از انجا میاورم و کلی هم سود می کنم”

طبیعتا با کاهش ارزش پول یک کشور، تجار کشورهای دیگر (کشورهایی که پول انها با ارزش شده) برای خرید محصولات به این کشور هجوم می آورند. مثلا فرض کنید یک امریکایی با دلار فعلی میتواند چقدر محصولات از ایران را ارزان بخرد یا چقدر در ایران تفریح کند. اما این اتفاق نمی افتد و دلیلش هم یک واژه بسیار آشناست: “تحریم”.

به علت وجود تحریم های اقتصادی کسی برای خرید محصولات ایرانی وارد ایران نمی شود و این موضوع باعث کاهش بیش از حد ارزش پول ایران می شود. تنها محصولی که از ایران خریداری می شود نفت است، بنابراین تنها دولت است که بر دریافت ارز مدیریت دارد و همه می دانند مدیریت دولتی چه طبعاتی داشته.

افزایش قیمت دلار تا کجا می تواند ادامه داشته باشد؟

در صورتی که تحریم و عدم ارائه ارز توسط دولت ادامه پیدا کند محدودیتی برای افزایش قیمت دلار وجود ندارد. از طرفی بی ثباتی اقتصادی خود میتواند باعث تمایل بیشتر مردم برای تبدیل پول خود به دلار شود که تقاضا برای دلار و عرضه برای ریال را افزایش میدهد و خود باعث افزایش قیمت دلار می شود (چیزی که در حال حاضر در حال رخ دادن است).

چطور ارزش ریال به دلار افزایش می یابد؟

بهترین روش کوتاه مدت ارائه ارز توسط دولت است. دولت نفت را به دلار می فروشد (حداقل اگر تحریم ها این امکان را بدهد) پس تقریبا تمام درآمد نفتی دولت به صورت دلار خواهد بود. ارائه بخشی از ذخایر ارزی می تواند قیمت ارز را کاهش دهد. البته به واسطه شوک وارد شده به اقتصاد، احتمالا حتی اگر دولت به اندازه قبل هم دلار عرضه کند، قیمت دلار به همان اندازه کاسته نخواهد شد (این شاید برای دولت رضایت بخش هم باشد).

بهترین روش طولانی مدت هم رشد تولید خواهد بود. کشور باید بتواند گذشته از نفت محصولات بیشتری را تولید کند که کشورهای خارجی برای خرید آن تمایل دارند. در صورتی که مدیریت این محصولات به وسیله بخش خصوصی صورت گیرد احتمالا ثبات اقتصادی بیشتری در ایران اتفاق می افتد چون مجموعه های کوچک در مجموع می توانند یک مجموعه بزرگ و با توازن را ایجاد کنند.

• نکاتی که من به آن اشاره کردم با توجه به اصول کلاسیک و پایه علم اقتصاد بود. در اقتصاد مدرن مفاهیم مرتبط بر ارزش گذاری به مراتب پیچیده تر و البته دقیقتر می شوند.