دستگاه قضایی و تاثیر بر سیستم اقتصادی

معمولا انتقاد به دستگاه قضایی رو توی کشور ما خیلی جدی می گیرن. فک می کنم این یکی از معدود جرم هایی که واقعا جدی گرفته می شه. ولی به عنوان کسی که بیش از 10 ساله تو این کشور کاره می کنه و بیش از 5 ساله کسب و کار داره باید بگم که دستگاه قضایی حداقل از دید یه فعال اقتصادی واقعا افتضاحه!

عملکرد ضعیف دستگاه قضایی به طور مستقیم روی روند اقتصادی کشور تاثیر میذاره و یکی از مشکلات اصلی راه اندازی کسب و کار در ایران به نظر من ضعف دستگاه قضاییه. در اینجا می خوام کمی در رابطه با دلیل این موضوع توضیح بدم.

دستگاه قضایی چطور کسب و کارها رو نابود می کنه!

من حدود یک سال در لاله زار بودم و مدت ها هم در بازارهای مختلف تجربه فعالیت داشتم. چیزی که مینویسم تجربه شخصی خودم و چیزیه که به چشم در طول سالیان دیدم. بعضی از مهمترین ها رو به صورت یک به یک نام می برم:

• ضعف در پیگیری طلب: شما اگه از کسی توی کشور ما طلبکار باشید و اسناد دقیق این طلب مثل چک یا سفته هم داشته باشید باز هم پوستتون کنده میشه تا پولتون رو بگیرید. روند گرفتن پول (تازه اگر چک برگشتی که یکی از معتبر ترین نوع اسناده داشته باشید) حدود 2 سال طول می کشه به طور متوسط. یعنی خیلی ساده ممکنه یه نفر بیاد الان به طور چکی از شما چیزی بخره و پولشو نده و برای گرفتن پول شما باید دوسال دوندگی کنید. تازه باید بخشی از مبلغ چک رو به حساب دستگاه قضایی بریزید (یعنی به طرز عجیبی دستگاه قضایی از این موضوع درآمد داره). به همین دلیل کلا وکلا توصیه می کنن طلب های زیر 3-4 میلیون رو بیخیال پیگیری قضاییشون بشید. من به چشم خودم حداقل 5 کسب و کار رو دیدم که به واسطه همین برگشت خودن چک مشتریان، برشکسته شدن. از اونجایی که چکی کار کردن در کشور بسیار هم رایجه، هر سال تعداد زیادی ادم اینطوری بدبخت میشن.

این فقط به مردم محدود نمیشه، حتی بانک ها هم نمی تونن طلب هاشون رو از طریق دستگاه قضایی بگیرن، به همین خاطرم به مردم وام نمی دن، چون اگه کسی وام بگیره و پرداخت نکنه، بازپس گیری پول ازش واقعا سخته.

• ضعف در رسیدگی به پرونده های کلاهبرداری: کلاهبردار شدن در ایران خیلی ساده است. ساده ترین شکلش اینه که شما یه دسته چک بگیری و شروع کنی به خرید کردن، بعدم پول مردم رو ندی. دستگاه قضایی هیچ مکانیسمی برای شناسایی روندهای طولانی کلاهبرداری نداره مگه اینکه به طرز خاص و تابلویی انجام بشه. من به شخصه ادمی رو میشناسم که بیش از 200 میلیون پول مردم رو همینطوری خورده و جالبه که الانم ازاده و کسب و کارم داره (و هنوزم همینکارو می کنه).

در شکل استاندارد، دستگاه قضایی باید در صورت افزایش تعداد جرایم یک نفر، روند اون رو پیگیری کنه تا مشخص بشه ایا این فرد همیشه این کار رو می کنه یا نه. ولی این زحمت رو به خودش نمیده، حداقل از دید افرادی که خارج از سیستم قضایی هستن که چنین چیزی به نظر نمی آد.

• نیاز به پیگیری شخصی در تمام مراحل: احتمالا فیلم “گرگهای وال استریت” رو دیدید. اگر اون ادم توی ایران بود با سیستم فعلی هیچ وقت بازداشت نمی شد. توی فیلم یه کارآگاه مسئول بازداشت اون فرد میشه، اما در ایران در مورد پرونده های کلاه برداری یا طلب خود شاکی باید به طور شخصی پیگیری رو انجام بده. این خیلی عجیبه که حکم جلب افراد به خود شاکی داده میشه، خود شاکی بعد باید به کلانتری مراجعه کنه و سرباز بگیره و خودش بره و متهم رو جلب کنه. مگر در پرونده های جدی، شاکی باید خودش تمام مراحل کار رو انجام بده. فک کنید تو فیلم گرگ های وال استریت همه شاکی ها باید خودشون با سرباز میرفتن دنبال کلاهبردار (بیشتر شبیه “واکینگ دد” میشد).

شما برای پیگیری یک پرونده ساده باید رسما از کارتون بزنید و خودتون همه مراحل رو پیگیری کنید مگر اینکه پول خوبی به یک وکیل بدید تا اون کار رو براتون پیگیری کنه.

• فساد اداری: من نمی دونم اشاره به این موضوع جرمه یا نه، ولی من خودم شاهد دریافت رشوه در سیستم قضایی بودم. به نظر میاد بسیار هم رایجه چون خیلی از وکلا به همین روش پرونده ها رو حل می کنن. در واقع صف های طولانی پرونده ها می تونه با پرداخت یه مبلغ ناقابل جابه جا بشه. این فساد باعث میشه عدالت اقتصادی از بین بره که نهایتا منجر عدم تمایل به فعالیت اقتصادی میشه.
• عدم امکان شکایت از ضابطین و مسئولین قضایی: من در این رابطه جست و جو هم کردم، متاسفانه در اینترنت حتی یک مورد رسیدگی قضایی به پرونده یک قاضی (در پرونده های غیر سیاسی) ندیدم. این احتمالا به دلیل تخلف نکردن نیست، چون در هر دستگاهی تخلف صورت می گیره بلکه به علت عدم امکان شکایت از مسئولین قضاییه کشوره و البته جالبه که پرونده های زیادی در مورد شکایت از وکلا وجود داره. حتی با انتقاد در ساده ترین شکلش (مثل همین مطلبی که من نوشتم) ممکنه به تند ترین روش برخورد بشه. طبیعتا هر دستگاهی که از انتقاد و اصلاح دور بشه به سمت ضعف میره.

در نهایت هر دستگاهی از مجموعه ای از افراد تشکیل شده، همون افراد در شرایط خوب می تونن بهترین خروجی رو داشته باشن، اما درحال حاضر حداقل از بعد اقتصادی دستگاه قضایی کشور ما خیلی ضعیف عمل می کنه و خسارتی بزرگ به اقتصاد کشور وارد میکنه که در دیدرس خیلی ها قرار نمی گیره.