شاخص یا ضریب جینی

شاخص یا ضریب جینی، یکی از شاخص هایی است که به دلایل نامشخص در کشور ما برای اشاره به میزان رفاه در جامعه استفاده می شود. معمولا غیر ممکن است که در یکی از مناظرات انتخاباتی، عنوان ضریب جینی به گوش شما نخورد. در این مطلب کمی در مورد این ضریب صحبت می کنیم.

ضریب جینی چه مشخصه اقتصادی ای را نشان می دهد؟

در علم اقتصاد از ضریب جینی برای نشان دادن فاصله درامدی طبقات متفاوت جامعه استفاده می شود. من وارد ساختار محاسبه این ضریب نمی شوم (ساختار محاسبه آن خیلی پیچیده نیست) و در مورد کلیات ان صحبت می کنم. اما در مورد کلیت آن صحبت می کنم. در حال حاضر کشورهای جهان ضریب جینی بین 25 تا 65 دارند (ضریب جینی کمتر از 20 یا بیش از 70 بسیار بعید است). هر قدر مقدار این ضریب کمتر باشد یعنی فاصله درآمد پردرآمد ترین افراد جامعه با کم درآمدترین افراد جامعه کمتر است. طبیعتا هرقدر این ضریب بیشتر باشد، این فاصله هم بیشتر است.

چرا ضریب جینی رابطه ای با رفاه یا رشد اقتصادی ندارد؟

ضریب جینی هیچ مشخصه اقتصادی ای به جز فاصله طبقاتی را نشان نمی دهد. برای مثال ضریب جینی افغانستان 29.4 (امار سال 2008) بوده و ضریب جینی ایالات متحده در چند سال اخیر حدود 40 بوده (در طول 10 سال اخیر خیلی تغییر نکرده است). پس گرچه افغانستان از نظر این ضریب در جایگاه بهتری نسبت به ایالات متحده قرار گرفته اما این مثال نشان میدهد که این ضریب چقدر با رفاه اجتماعی یا بهبود اقتصاد فاصله دارد. در واقع در شرایط بد اقتصادی یکی از المان هایی که به سرعت تغییر می کند همین ضریب جینی است. چون در صورت بروز ناامنی، ابتدا اقشار پردرامد از کشور خارج می شوند و در نتیجه ضریب جینی بهبود پیدا می کند.

برای رفع این مشکل بهتر است ضریب جینی در کنار یک المان ساده اقتصادی دیگر مثل GDP Per Capita برای کشورهای مختلف مقایسه شوند. در این صورت می توان بهتر از وضعیت رفاهی عمومی در کشور آگاه شد. البته اگر این کار را در ایران انجام دهیم نتایج خیلی خوبی نمیگیریم چون تولید ناخالص داخلی ایران در سالهای اخیر رشد خوبی نداشته و البته جمعیت کشور رشد بالایی داشته، پس سیاست مداران ترجیح می دهند از این امار استفاده نکنند.

در صورتی که علاقه دارید ضریب جینی کشورهای مختلف را با هم مقایسه کنید، میتوانید به این مقاله از ویکیپدیا مراجعه کنید:

https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_income_equality