فرهنگی ایرانی در شبکه های اجتماعی

چند وقت پیش تلگرام اقدام به اخطار به همه استفاده کنندگان از API خودش کرد، اخطاری مبنی بر اینکه حالت به اصطلاح روح رو از اپلیکیشن خودشون حذف کنند. این موضوع البته با اعتراض زیاد کاربران برنامه هایی مثل موبوگرام همراه بود، کاربرانی که برنامه رو فقط برای استفاده از حالت روح خریده بودن.

چیزی که من بعد از خوندن این خبر در موردش فکر میکردم نوع رفتار کاربران ایرانی در شبکه های اجتماعی بود. اینکه ما فرهنگ خودمون رو تا سطح بالایی در شبکه های اجتماعی هم حفظ کردیم. حداقل بخشی ظاهری اون رو.

حالت روح در برنامه های تلگرام غیر رسمی برای اشاره به حالتی استفاده می شد که در اون کاربر می تونست بدون اینکه آنلاین نمایش داده بشه وارد تلگرام بشه و از اون استفاده کنه. من نتونستم دقیقا دلیل محبوبیت این حالت رو درک کنم ولی احتمالا تا حد زیادی با فرهنگ رابطه غیر مستقیم در ایران رابطه داره. ما ایرانی ها و به طور کلی شرقی ها در روابط انسانی بسیار غیر مستقیم تر هستیم. ما دوست نداریم دلیل و منظور ما از انجام کارها برای طرف مقابل مشخص بشه و به نوعی از مستقیم گفتن خواستمون فرار می کنیم.

در کنار این فرهنگ، رفتارهای اجتماعی خاصی مثل توی رودربایستی موندن (این اصطلاح معادل دقیقی در انگلیسی نداره!)، تعارف کردن در لفافه صحبت کردن، غیبت کردن (در سطوح بالا!) و … رو در فرهنگ ما ایجاد کرده. اینها البته بخشی از فرهنگ ما هستند و الزاما بد نیستن. ما ایرانی ها بیان مستقیم درخواست رو بی ادبانه می دونیم. حتی در فرهنگ ازدواج در ایران به ویژه در قدیم درخواست خیلی غیر مستقیم مطرح میشده (پسر ما رو به غلامی قبول کنید!). این نوع فرهنگ در شبکه ها اجتماعی ای که برای فرهنگ مستقیم غربی طراحی شده در تناقضه. در واقع کاربران ایرانی دوست دارن با استفاده از قابلیت روح تلگرام رو کمی ایرانیزه تر کنند.

یادمه قدیم هم در فیس بوک یک ابزار وجود داشت که از طریق اون کسی اگر از دیگری خوشش می اومد توی اون اعلام می کرد و اگر طرف مقابل هم همین حس رو داشت اون ابزار این دو نفر رو به هم معرفی می کرد. جالب بود که این ابزار در بین ایرانی ها خیلی محبوب شد در حالی که من در سایت های خارجی خیلی کمتر در مورد محبوبیتش خوندم.

البته این نکته در طراحی شبکه های اجتماعی داخلی هم رعایت نمیشه. شبکه های داخلی معمولا به صورت کپی هایی از خارجی ها ساخته می شن، درحالی که با مقداری ایرانیزه کردن می شه اونها رو به مراتب محبوب تر کرد. به نظر من چندین نکته برای طراحی شبکه های اجتماعی محبوب در ایران باید وجود داشته باشه:

• باید حتما این امکان وجود داشته باشد که کاربران به طور مخفیانه سر از کار دیگری در بیاورند و البته به نوعی پیچیده بتوانند امکان دیده شدن را از دیگران بگیرند. این روند باید به نحوی انجام شود که هرچه کاربر در برنامه ماهرتر شد بتواند بیشتر اطلاعات بگیرد و کمتر اطلاعات بدهد.
• برنامه باید دارای ترفند باشد! همه قابلیت های برنامه نباید به طور مستقیم در دسترس کاربر قرار گیرد. برنامه باید دارای تعداد زیادی رمز و ترفند عجیب باشد که فقط کاربران حرفه ای آن را بلد هستند.
• برنامه باید به طور ویژه ای بر روی روابط غیر مستقیم بین دو جنس کار کند. اینکه دختر و پسر ایرانی دوست ندارند مستقیما در ارتباط باشند اما رابطه غیر مستقیم آنها حفظ شود. در نتیجه امکان چت بدون نام باید حتما در برنامه گنجانده شود تا افراد بتوانند بدون اینکه نام آنها لو رود با هم صحبت کنند.
• امکان فخر فروختن در برنامه باید حتما وجود داشته باشد. افرادی که پول بیشتری دارند باید به نحوی بتوانند قسمتی پیشرفته تر از برنامه را بخرند، به نوعی که این از طریق کاربران دیگر قابل مشاهده باشد. این خرید پرستیژ باید دارای مراحل متفاوت باشد تا افراد بسته به میزان پول بتوانند به میزان مورد نیاز فخر بخرند. طبیعتا این می تواند منبع اصلی درآمد برنامه باشد.
• فیلترهای فرهنگی در برنامه حتما باید وجود داشته باشد. جامعه ایران به شدت چند وجهی است، افراد مذهبی، روشن فکر، آزاد، علاقمند به فرهنگ غرب و … باید به نحوی از هم جدا شوند. این امکان باید وجود داشته باشد که حرفهای رکیک حتما در طول چت های گروهی حذف شود چون فرهنگ ایرانی به مراتب روی این حرفها حساستر است.
• برای انتخاب آواتار باید امکانات خاصی برای کاربران ایرانی ای که دوست ندارند عکس خودشان را به نمایش عمومی درآورند باشد. در فرهنگ ایرانی حساسیت به مراتب بالاتری روی عکس وجود دارد.
• گذشته از این ها احتمالا دولت هم درخواست هایی برای اعمال روی شبکه اجتماعی خواهد داشت! 🙂